Etkin Piyasalar Hipotezi, basitçe, finansal enstrümanların bilgiyi anında iskonto ettiğini ve artık o bilgiyle herhangi bir kazanç sağlanmasının mümkün olmadığını öne sürer.

Ünlü bir örnek şöyle der, Finans Profesörü öğrencileriyle yolda yürüyormuş. Hemen önlerinde, yerde duran 100 Dolarlık bir banknot görmüşler.

Profesör:” Hepimiz hayal görüyoruz. Piyasalar o kadar etkin ki şimdiye kadar birisi mutlaka bu parayı fark edip almış olmalı.”

Örnekten de anlaşılacağı gibi etkin piyasalarda temel mantık bilginin anında fiyatlara yansıyacağı ve kimsenin bu bilgiden anlamlı kazançlar sağlayamayacağıdır. Kazanç sağlansa bile rastgeledir.

Etkin piyasalar 3 farklı formda incelenir:

1. Zayıf Form

Fiyatlar geçmiş fiyatlar hakkındaki bilgiyi içerir. Yani teknik analiz para kazanmada bir araç olarak kullanılamaz. Fiyatların rastgele seyrettiği ve herhangi bir sistematik oluşturmadığı varsayılır. Teknik analizin aksine temel analiz, kar elde etmek için bir araç olarak kullanılabilir

2. Orta Form

Bu forma göre herkes tarafından ulaşılabilen bilginin teknik ve temel analizde kullanımı yatırımcılar için bir fark yaratmaz. Halka açık bilgi, yayınlandığı an fiyata yansır ve bu da bilginin avantaja dönüşmesini engeller. Orta Form etkin piyasada insider bilgi avantaj sağlayabilir

3. Güçlü Form

Piyasa, içeriden bilgi de dahil olmak üzere tüm bilgileri iskonto etmiştir, tüm bilgiler fiyatlara yansımıştır. Yatırımcılar veriden avantaj sağlayamaz.

Etkin piyasalar hakkında üstün körü bilgi verdikten sonra piyasaların neden etkin olmadığına gelelim.

Aslında bunun çok basit bir nedeni var.

Piyasalar etkin değildir, çünkü piyasa katılımcıları rasyonel değildir.

Piyasalar etkin değildir, çünkü bilgi mutlak doğruyu içermez, nesnel değil özneldir, yoruma açıktır.

İster güçlü form olsun ister zayıf form yatırımcılar irrasyonel şekilde hareket etmeye meyillidir.

Güçlü etkin bir piyasada olduğumuzu düşünelim. Tüm temel bilgiler kamuyla anında paylaşılıyor, bilgiler fiyatlara yansıyor ve insider bilgiye herkes tarafından aynı anda ulaşılıyor / kimse insider bilgi alamıyor.

Verilerin ne olduğundan bağımsız yatırımcıların onu anlamaları, yorumlamaları ve buna göre işlem yapmaları etkin piyasalar hipotezine göre rasyonel hareket ettiklerinde doğrulanabilir.

Burada teorik bir yaklaşım ve varsayım söz konusudur. Gerçekte piyasa böyle işlemez.

Yine basit bir örnekle insider tradingin mümkün olmadığını ve tüm bilgilerin direkt olarak yatırımcılarla paylaşıldığını düşünelim.

X Şirketi F/K ve PD/DD tarihi diplerinde, geçmiş bilançosu da gayet iyi açıklanıyor, bunun yanında sektör ortalamasına bakıldığında şirket bariz bir şekilde ucuz görünüyor. Buna rağmen düşüyor, düşmeye devam ediyor. Daha sonra geçen yılın aynı dönemine göre çok daha iyi bir bilanço geliyor. Bir süre daha düşmeye devam ediyor. Sonra aniden hisse fiyatı yükselmeye başlıyor ve 2 yıl içinde 5 katına çıkıyor.2 yıl öncesine ve 2 yıl sonrasına bakıldığında bilançoda ve şirkette olağanüstü bir değişiklik yok. (insider bilgi edinilecek bir durum yok)(mail ile ulaşana örnek verdiğim şirketin ismini verebilirim)

Bu, BIST gibi sığ piyasalarda çokça yaşanan bir durum.

Kilit nokta (temel analiz ile yatırımlarına yön veriyorsan) kitleden ayrılabilmek ve rasyonel hareket edebilmekte. Teoride basit gibi görünse de bu pratikte oldukça zor.

Benzer şekilde hipoteze göre geçmiş fiyatlar ve halka açık tüm bilgiler cari fiyatlara halihazırda yansımıştır ve teknik analizi de anlamsız hale getirmektedir.

Bu çok sığ bir düşüncedir. Fiyatların hareketini her yatırımcı farklı şekilde yorumlayabilir. (Aslında aynı şekilde yorumlamaları da kendi yararlarına olacaktır. Herkes x fiyatını destek noktası olarak görüyorsa teorik olarak fiyat x noktasından aşağıya gitmeyecektir. Benzer şekilde yatırımcılar y noktasında güçlü bir direnç noktası olduğundan eminse, fiyat y noktasından geri dönecektir)

Teknik analizde asıl önemli konu giriş ve çıkış noktalarından ziyade position sizing (türkçe uygun bir kelime bulamadım), risk yönetimi ve disiplindir.

Teknik analiz sadece fiyat olarak algılanmamalıdır. Sadece bir barlık zamanda Yüksek, Düşük,Açılış, Kapanış, Zaman, Volatile vb. gibi bir çok değişken vardır. Bir bardan bile yüzlerce farklı anlam çıkarılabilirken bir bar dizisi olan zaman aralığından “herkes aynı şeyi görüyor, buradan bir avantaj elde edilemez” gibi bir bakış açısı sığ bir görüştür.

Bu mantıkta her insan aynı eğitimi görür, her insan aynı bilgi erişimine sahiptir , her insan aynı kitabı okur ancak herkes aynı başarıları sağlayamaz. Bakmak ve görmek farklı şeylerdir.

Sonuç olarak, etkin piyasalar hipotezi, bilginin yatırımcılarla paylaşıldığı anda piyasalara yansıyacağını ve bu bilgilere herkes sahip olduğundan yatırımcıların bir avantaj sağlayamayacağını savunur. Ancak piyasa, öngörülemez bir akıldışılıkla hareket eder ve yatırımcıların rasyonalitesindeki dengesizlik ve bakış açısı farklılığı onlara avantajlar ve dezavantajlar sağlar.

---

Boraden Bağımsız Denetim ve Danışmanlık A.Ş. Temelleri 1993 yılında atılmış olup, Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Özel sektör, gerçek veya tüzel kişi kuruluşlarına; Bağımsız Denetim, Yeminli Mali Müşavirlik, Muhasebe Sistemleri Kurulması ve sürdürülmesi, Mali ve Hukuki Danışmanlık, Yönetim Danışmanlığı, Finansal Raporlama ve Veri Analiz Sistemlerinin Kurulması ve Diğer Genel Hizmetleri konusunda uzmanlaşmış deneyimli ve yetkili 50'ye yakın kadrosu ile hizmet sunmaktadır.